Varis, bacak toplardamarlarının genişleyip bükülmesi sonucu kan dolaşımının bozulmasıyla ortaya çıkan bir damarsal hastalıktır. En sık bacaklarda ağrı, dolgunluk, kaşıntı, şişlik ve görünür damar çıkıntıları ile kendini gösterir. Tedavi süreci; varisin tipi, derecesi ve hastanın yaşam tarzına göre kişiselleştirilir.
1. Başvuru ve Şikâyetlerin Değerlendirilmesi
Hasta öyküsü detaylı biçimde alınır. Şikâyetlerin ne zamandır sürdüğü, ayakta çalışma süresi, gebelik öyküsü, ailede varis bulunup bulunmadığı ve daha önce damar pıhtısı (tromboz) geçirme durumu sorgulanır. Ağrı, yanma, gece krampları veya estetik rahatsızlık gibi belirtiler kayıt altına alınır.
2. Fizik Muayene
Bacaklar ayakta ve oturur pozisyonda incelenir. Damar genişlemelerinin tipi (örümcek damar, retiküler damar, büyük varis) gözlemlenir. Ciltte renk değişikliği, ödem, yara (venöz ülser) veya kılcal damar artışı varsa not edilir.
3. Tanısal Görüntüleme
Varisin kaynağını ve derin damar sisteminin durumunu anlamak için detaylı renkli Doppler ultrasonografi yapılır. Bu inceleme; kan akış yönünü, kapakçık yetmezliği olup olmadığını ve pıhtı varlığını ortaya koyar. Tanı aşaması, doğru tedavi seçimi açısından belirleyicidir.
4. Varis Tipinin Belirlenmesi
Doppler sonuçları ve muayene bulgularına göre varis şu gruplardan birine ayrılır:
- Kılcal damar ( Telenjiektazi, kapiller veya örümcek varis)
- Orta boy retiküler varis
- Büyük yüzeyel varis (safen ven yetmezliği)
- Derin ven yetmezliğiyle ilişkili varis
Bu sınıflama tedavi yöntemini belirler.
5. Tedavi Seçeneklerinin Planlanması
Tedavi planı hastaya özel olarak yapılır. En sık uygulanan yöntemler:
- Skleroterapi (köpük tedavisi): Küçük ve orta boy damarların içerisine özel bir ilaç verilerek damar duvarlarının yapışması sağlanır. İşlem sonrası kısa sürede günlük yaşama dönülür.
- Lazer veya radyofrekans tedavisi: Cilt üzerinden veya damar içinden uygulanan enerji dalgalarıyla genişlemiş damarlar kapatılır. Estetik açıdan etkili ve genellikle iz bırakmayan yöntemdir.
- Endovenöz termal ablasyon (lazer veya radyofrekansla damar içi kapatma): Büyük varislerde, iğneyle girilerek lokal anestezi altında damar içeriden kapatılır; cerrahi kesi yapılmaz.
- Cerrahi varis tedavisi (stripping veya mini-flebektomi): Geniş ve kıvrımlı damarların ameliyatla çıkarılmasıdır. Genellikle ileri olgularda ve nadiren tercih edilir.
- İlaç tedavisi: Damar tonusunu artıran, ödemi azaltan destek ilaçları; hafif varislerde ve diğer tedavilerle birlikte kullanılabilir.
- CLaCS Tedavisi: Estetik varis ve kılcal tedavide ilaçla yapılan skleroterapiye göre daha az seans gerektiren, varis çorabı veya elastik bandaj uygulama gerektirmeyen yeni nesil bir tedavi yöntemidir.
6. Tedavi Öncesi Hazırlık
Tedavi öncesi damar haritalaması tamamlanır. Hastaya tedavi günü için ayak hijyeni, elastik çorap hazırlığı ve işlem sonrası dikkat edilmesi gerekenler anlatılır.
7. İşlem Günü
Uygulama genellikle lokal anestezi altında gerçekleştirilir. Hastanın konforu ön plandadır ve çoğu işlem 30–60 dakika sürer. Aynı gün evine dönebilir, kısa yürüyüşlerle dolaşımı desteklemesi önerilir. Yatak istirahati gerekmez.
8. İşlem Sonrası ve İyileşme
Tedaviden hemen sonra kompresyon çorabı giydirilir yada bazı durumlarda elastik bandaj uygulanır. İlk 24–48 saat özellikle düzenli yürüyüş ve bacak yükseltme önerilir. Güneşlenme, sauna, sıcak duş gibi damar genişleten etkenlerden uzak durulması gerekir. İşlem bölgesinde hafif morluk veya sertlik görülebilir, bu durum genellikle 1–2 hafta içinde geçer.
9. Takip ve Kontrol
İyileşmenin değerlendirilmesi için 1 hafta, 1 ay ve gerektiğinde 3 ay sonrasında kontroller yapılır. Gerekirse ek skleroterapi veya lazer seansları planlanır. Derin ven dolaşımında sorun yoksa hasta kalıcı şekilde rahatlar.
10. Koruyucu Önlemler
Varis hastalığı tekrarlayabileceği için koruyucu önlemler önemlidir:
- Uzun süre ayakta veya oturarak kalmamak,
- Her gün düzenli yürüyüş yapmak,
- Bacakları yukarı kaldırarak dinlendirmek,
- Aşırı sıcak ortamlardan kaçınmak,
- Fazla kilodan korunmak,
- Gerekli durumlarda varis çorabı kullanmak.